موضوعات وبسایت : دانلود جزوه

قواعد درس 10 عربی پیش دانشگاهی انسانی

نویسنده : میترا نادری | زمان انتشار : 22 دی 1399 ساعت 13:00

قواعد درس 10 :

مُستثني – منادا

الف) مستثني : مستثني آن است كه حكم ما بعد ادات استثناء را از حكم ماقبل آن خارج كند.مثال :

جاء التّلاميذُ الا واحداً منْهُم

آن چه از حكم كلي خارج شده (بد از ادات استثنا) «مستثني» نام دارد و آن چه قبل از ادات استثناء مي آيد« مستثني منةن ناميده مي شود به مثال زير دقت كنيد.

جاء التلاميذ الا واحداً منهم

مستثني منه ادات استثنا مستثني و منصوب

اركان استثنا عبارتند از :

1) مستثني منه

2) ادات استثناء

3) مستثني

انواع مستثني :

مستثني بر سه قسم است .

1. متصل

2. منقطع

3. مفرّغ

1 – متصل:

مستثني از جنس مستثني منه است. مثل :

جاءَ الضيوفُ الاّ اخاك .

مستثني منه / مستثني و منصوب

2 – منقطع :

مستثني از جنس مستثني منه نيست . مثل :

حضرتُ اخواتُك الاّ اخاك .

مستثني منه / مستثني و منصوب

نكته : به مستثناي متصل و منقطع، مستثناي «تام» هم مي گويند، چون مستثني منه در آنها ذكر مي شود و هر دوي آن ها اعراب «مستثني » منصوب است.

3 – مفرّغ : در مستثناي مفرّغ مستثني منه در جمله ذكر نمي شود و مستثني مطابق با نقشي كه در جمله پيدا مي كند با فرض نبودن الاّ اعراب مي گيرد. مثل :

لا يَنْجَحُ الا المجتهدُ (لان يَنْجَحُ مشخصٌ الاّ المجتهد)

(مستثناي مفرّغ و مرفوع بدون «الاّ» فاعل براي «لا يَنْجَحُ»)

نكته : استثناي مفرّغ معمولاً با ادات نفي يا استفهام همراه است. همان طور كه در جمله قبل مشاهده مي شود.

حكم مستثني به «غير»

حكم كلمه ي مستثني شده با «غير» به دليل مضاف اليه بودن مجرور است (كلمه ي بعد از غيرمضاف اليه و مجرور است) اما اعراب خود كلمه ي «غير» همانند اعراب اسمي است كه بعد از «الاّ» مي آيد مثل :

* نَجَحَ الطّلبُ الاّ الكسلانَ :

(مستثناي متصل و منصوب)

* نَجَحَ‌ الطُّلابُ غير الكسلانِ :

(اعراب «غير» مانند اعراب «الكسلانَ» است كه در جمله بالا بعد از «الاّ» آمده و منصوب است)

غير : مستثني و منصوب

الكسلانِ : مضاف اليه مجرور

* ما نجَحَ الاّ المجتهدُ

مستثناي مفرّغ و مرفوع چون جمله بدون بودن الاّ نياز به فاعل دارد و فاعل مرفوع است

* ما نَجَحَ غيرُ المجتهد

(اعراب «غيرُ» مانند اعراب «المجتهدُ» است كه در جمله ي بالا بعد از «الاّ» آمده و مرفوع است)

المجتهدِ : مضاف اليه و مجرور مسثناي مفرغ و مرفوع با اعراب فاعل

منادا :

ب) منادا : منادا اسمي است كه بعد از يكي از حروف ندا ( يا، ايا، ايّ، الهمزة) مي آيد.

مثل : يا / تلميذُ !

حرف ندا منادا

انواع منادا :

1 – مناداي مضاف : مناداي مضاف ممنصوب است ، مثل :

يا طُلابَ المدرسةِ . / يا عبدالله !

مناداي مضاف و منصوب /مناداي مضاف و منصوب

2 – مناداي مفرد : منادا ممكن است مفرد باشد (مضاف نباشد) و در اين حالت غالباً «مبني بر ضمّ» است . مثل :

يا تلميذاتُ ، يا اللهُ

تلميذاتُ : مناداي مفرد، مبني برضم ،محلاً منصوب

يا الله : مناداي مفرد ، مبني بر ضم ، محلاً منصوب

نكته ي 1: گاهي ضمير ياء متكلم در منادا حذف مي شود و حركت كسره ي ما قبل «ياء» باقي مي ماند در اين صورت اعراب نماوي «تقديري» است.

مثال : يا عبادِ فاتّقونِ ---> (در اصل )يا عبادي فاتّقوني

مناداي مضاف، تقديراً منصوب

يا ربّ اغْفرلي --->(در اصل) يا ربّي اغْفرلي

مناداي مضاف تقديراً منصوب

نكته ي 2 : هر گاه منادا داراي «ال» باشد، قبل از كلمه ي «ايّها» (براي مذكر) و «ايّتها» (براي مؤنث) آورده مي شود مثال :

يا ايّها الرّجل .... (مذكر)

يا ايّتها الفاضلة (مؤنث)

+

نوشته شده در یکشنبه دهم آبان ۱۳۸۸ ساعت 17:23 توسط میثمی نیا  | 

آیا این مطلب برای شما مفید بود؟




ارسال نظر

نام


ایمیل


نظر