جزوه جغرافیا پیش دانشگاهی انسانی

درس اول

-موضوع جغرافیا از یک سو شناخت پدیده ی واحد کره ی زمین و از سوی دیگر شناخت تنوع نامحدود مکانها بوده است.

-جغرافیا علمی است که به بررسی رابطه ی انسان و محیط جغرافیایی وی می پردازد از اینرو ، دو عامل مهم انسان و محیط در مطالعات  جغرافیایی نقش بسیار اساسی دارند.

-در بررسی های جغرافیایی، توجه به تشابهات  و تفاوت های محیط مورد توجه جغرافی دانان است .

-تعریف جغرافیا با توجه به شناخت پدیده ها ، موضوعات جغرافیایی ، متناسب بودن با  مقتضیات علمی زمان و دگرگونی های اجتماعی در تحول دائم است .

-علل تحول و تکامل جغرافیا در جریان انقلاب علمی –فنی پس از جنگ جهانی دوم عبارت است از :

1.تکامل و شاخه دوانی علوم 2. رشد سریع فناوری ها 3.پیشرفت های شگفت انگیز در علوم رایانه ای و جغرافیایی 4.نیاز روز افزون به برنامه ریزی فضایی یا آمایش سرزمین در سطوح محلی ، منطقه ای ، کشوری و بین المللی

-سیستم مجموعه ای است از اجزای تشکیل دهنده ی آن و روابط و آثار  متقابل این اجزا که هدف معینی را دنبال می کند.

-تعریف  سیستم در مورد یک ارگانیسم بزرگ مانند سیستم اقتصادی یک کشور یا اکولوژی یک منطقه نیز به کار می آید.

-هر سیستم دارای ورودی و خروجی است – مواد و اطلاعاتی که وارد سیستم می شود in put گویند. و مواد

و اطلاعاتی که درون آن تغییر شکل می دهند و بصورت های مختلف از آن خارج می شوند  out put گویند.

-یکی از ساده ترین تقسیم بندی ساختار سیستم عبارت است از :1.ساده بودن 2.پیچیده بودن

-نوع دیگری از تقسیم بندی ها بر اساس چگونگی مبادله ی ماده ، انرژی ،اطلاعات ،کالا و... است که به دو صورت سیستم باز و  بسته تقسیم می کند .

-در سیستم باز، مواد جدید دوباره به سیستم باز می گردند.

-سیستم بسته سیستمی است که :

1-ماده و انرژی جدیدی به آن وارد نمی شود. 2-به این نوع سیستم چرخه یا چرخه مواد گفته می شود. 3-در سیستم  های بسته بر خلاف سیستم های باز تأثیر متقابل محیط و سیستم دیده نمی شود .

-در تفکر سیستمی پسخوراند یا بازخوراند اصطلاحی است که با توجه به آن می توان از وضعیت تعادل در سیستم مطلع شد.

-اگر یک سیستم به پسخوراند مثبت دچار شود در حال  از دست دادن تعادل خود است و به زودی از بین خواهد رفت.

-اگر یک سیستم به پسخوراند منفی دچار شود به سمت تعادل در حرکت است و بقای آن تضمین می شود.

-جغرافی دانان سیستمی فکر می کنند و جهان را به صورت یک کل و مجموعه می نگرند.

-جغرافی دانان علاوه بر بررسی عناصر به صورت مجزا، ارتباطات و مناسبات آن ها را با یکدیگر نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهند.

-فواید نگرش سیستمی عبارتند از:

1.افراد محیط زندگی خود و سایرین را بهتر و دقیق تر بشناسند.

2.تک بعدی فکر نکنند و آمادگی بیشتری برای پذیرش تفسیر و تحول یا تغییر دیگران در جهت مطلوب داشته باشند.

3.افرادی که سیستمی می بینند و سیستمی فکر می کنند با اندیشه ی توحیدی نزدیکی زیادی دارند.

4.از روش های کمی و آماری بیشتر استفاده می شود تا پیش بینی و آینده نگری آسانتر و دقیق تر برای محیط  و یا جوامع صورت گیرد.

-اندیشه ی توحیدی انسان را موجودی با ارزش های والا می داند که باید رابطه ی مسالمت آمیز و دوستانه با سایرین داشته باشد.

-از دیدگاه علوم جغرافیا مراحل پیدایش سیاره ی زمین از آغاز تا کنون به ترتیب عبارت است از:

مرحله اول:زمین شامل سنگ کره (لیتوسفر )هواکره (آتمسفر) و آب کره (هیدروسفر) بود.

مرحله دوم :حیات گیاهی و جانوری بر سطح خاک پدید آمد و در تعامل با سه کره ی بالا کره ی چهارمی به نام زیست کره  (بیوسفر) بوجود آمدند.

مرحله سوم :در این مرحله انسان در صحنه ی زمین ظاهر شد و انسان های اولیه بوجود آمدند.انسان های اولیه مدت ها فاقد ابزار لازم برای تغییر و تحول شگرف در چهره ی زمین بودند.

مرحله چهارم:سیستم جغرافیایی مرحله ورود انسان به عصر تمدن (7هزار سال پیش) است.

-تفاوت عناصر محیط طبیعی و عناصر محیط اجتماعی چشم اندازهای جغرافیایی متفاوتی را بر روی کره زمین ظاهر می کند.

-روش مطالعه ی جغرافی دانان عبارتند از:

1. روابط متقابل انسان و محیط را به صورت نظامند (سیستماتیک ) مورد مطالعه و بررسی قرار دهند.
2. کل یک سیستم یعنی محیط را به صورت واحد مطالعه می کنند.

-روش مطالعه پژوهشگران سایر علوم به این صورت است که اجزاء سیستم های مورد نظر خود را به صورت مجزا و بدون در نظر گرفتن تأثیر آن ها بر یکدیگر مورد بررسی قرار می دهند.

-جغرافیا را به سه شاخه ی اصلی تقسیم کرده اند : 1.جغرافیای طبیعی 2. جغرافیای انسانی 3.فنون جغرافیایی

-شاخه های فرعی جغرافیای طبیعی عبارتند از: جغرافیای خاکها –جغرافیای آب ها -جغرافیای زیستی- آب و هوا شناسی- ژئومور فولوژی

-شاخه های جغرافیای انسانی عبارتند از:جغرافیای جمعیت-جغرافیای رفتاری–جغرافیای اقتصادی–جغرافیای سیاسی- جغرافیای تاریخی  

-شاخه های فنون جغرافیایی عبارتند از :سنجش از دور- روشهای کمی در جغرافیا –نقشه کشی (کارتوگرافی)

-شکل گیری جنگ سرد همزمان بود با بروز عواملی همچون:اختلافات سیاسی-اختلافات اقتصادی– اختلافات

ایدئولوژیک بین دو بلوک غرب و شرق در نظام دو قطبی جهان.

-در حوزه ی مطالعاتی علوم سیاسی، هیچ اثری از مکان دیده نمی شود.

-تأثیر سیاست بر مکان های جغرافیایی به بروز مسائلی چون:

1.شکل گیری دولت های جدید 2.تغیرات مرزی 3.واحدهای خود مختار 4.استقلال خواهی 5.جدایی طلبی 6.تنش های نژادی می انجامد

-حاصل تعامل سیاست و حکومت بر زمین و مکان اثر می گزارد.

-یک جغرافی دان ضرورتی ندارد بر دانش برنامه ریزی های رایانه ای ، سخت افزار ها ،یا علم آمار تسلط کامل داشته باشد. بلکه می تواند در حدی از روش های ، روابط و استنباط های آماری استفاده کند یا به کمک رایانه نتایج پردازش و تحلیل را نمایش دهد.

-اهداف جغرافیا و آموزش آن عبارتند از :

1.کسب مهارت بهره برداری بهتر محیط جغرافیایی2.آموزش مفاهیم بین الملل 3.شناخت جغرافیایی جهان به عنوان خانه ی بزرگ 4.شناخت جغرافیای ایران

شناخت جغرافیای ایران و جهان  به منظور بهره برداری صحیح از منابع و امکانات و درک محدودیت ها و مشکلاتی که در این راه وجود دارد از وظایف اصلی جغرافیا ست.

-شیوه های شناخت جغرافیایی در این نگرش عبارتند: 1.شناخت تکوینی 2.شناخت ساختاری 3.شناخت کارکردی 4.شناخت آینده نگر

-در شناخت تکوینی باید در بررسی همه ی پدیده های جغرافیایی باید به گذشته ی آنها توجه کرد.

-در شناخت ساختاری رابطه یک پدیده ی جغرافیایی با سایر پدیده ها مورد بررسی قرار می گیرد.

-در شناخت کارکردی ، کارکرد تک تک پدیده های پیرامونی را بررسی و مطالعه می کنند .

-جغرافی دانان در تحلیل شناخت آینده گر به بررسی وضعیت گذشته ی پدیده ها (تحلیلی تکوینی)-ارتباط یک پدیده ها(تحلیل ساختاری)و شناخت نوع کارکرد هر یک از پدیده های پیرامونی(تحلیل کارکردی)توجه می کند.

-در سیستم باز ،مواد جدید دوباره به سیستم بر می گرداند.

-فقدان تعادل در سیستم های باز و بسته به معنای نا مناسب بودن پسخوراند در سیستم است.

-اگر یک سیستم به پسخوراند مثبت دچار شود،درحال از دست دادن تعادل خود است و به زودی از بین خواهد رفت و چنانچه دارای پسخوراند منفی باشد،به سمت تعادل در حرکت است و بقای آن تضمین می شود.

-در تفکر سیستمی ، پسخوراند یا بازخورد اصطلاحی است که با توجه به آن می توان از وضعیت تعادل در سیستم مطلع شد.

-در تحلیل ساختاری (شناخت ساختاری )، رابطه ی یک پدیده با سایر پدیده ها مورد بررسی قرار می گیرد.

-جغرافی دانان برای شناخت جغرافیایی نقش سیستمهای فضایی یک شهر،با استفاده از روش شناخت کارکردی

(تحلیل کارکردی)،کارکرد تک تک پدیده های پیرامونی را بررسی و مطالعه می کنند.

-تعامل محیط طبیعی و محیط اجتماعی به وجود آورنده ی محیط جغرافیایی است.

-وصف زمین که انسان،محیط و روابط بین آنها را در بر می گیرد،همواره جوهر اصلی تعریف و موضوع جغرافیا را تشکیل می دهد.

-جغرافی دان به وسیله ی شناخت آینده نگر(تحلیل آینده نگر)،آینده ی یک سیستم فضایی را پیش بینی می کند.

-در سیستم های بسته –بر خلاف سیستم های باز تأثیر متقابل سیستم و محیط دیده نمی شود.

-سیستم ها بر اساس چگونگی مبادله ی ماده با انرژی یا اطلاعات به سیستم های باز و بسته تقسیم می شوند.

 سوالات تستي درس اول

1.کدام مورد،از شاخه ی جغرافیای طبیعی نیست؟

    1 )خاک شنا سی                           2)اقتصاد                          3)آب شناسی                         4)ژئومورفولوژی

2.«ژئومورفولوژی» از شاخه ی کدام مورد زیر است؟

    1)جغرافیای طبیعی                2)جغرافیای زیستی              3)جغرافیای آب ها                      4)جغرافیای خاک ها

3.توجه داشتن به نحوه ی شکل گیری و پیدایش شهر مشهد چه نوع تحلیلی است؟

   1)تکوینی                                     2)ساختاری                             3)کاربردی                            4)آینده نگر

4.از جمله ویژگی های سیستم باز کدام است؟

     1)چرخه ی مواد مختلف                                                 2)ورودی کم تر از خروجی است

     3)مواد جدید دوباره به سیستم برمی گردند                           4)تأثیر متقابل بین سیستم و محیط دیده نمی شود

5.منظور از «فقدان تعادل در سیستم های باز و بسته» چیست؟

   1)ورودی بیش از خروجی آن                                           2)نا مناسب بودن پسخواراند در سیستم

   3)انرژی موجود در آن بصورت پایان ناپذیر تکرار می شود.    4)بعضی از اجزای سیستم ها روابط بسیار پیچیده ای با هم دارند

6.«سیستم دارای پسخوراند منفی است» یعنی چه؟

   1)تعادل خود را از دست می دهد                                       2)به سمت تعادل در حرکت است

   2)ورودی های آن کم شده است.                                        4)ارتباط متقابل بین اجزای سیستم کم شده است.

7.از دیدگاه علم جغرافیا سیاره ی زمین از آغاز تا کنون چند مرحله را طی کرده است؟

      1)پنج                                     2)دو                             3)سه                             4)چهار

8.لیتوسفر یعنی چه:

     1)سنگ کره                               2)آب کره                       3)هوا کره                       4)زیست کره

9.دومین مرحله از مراحل تکوین کره زمین کدام است؟

    1)سیستم انسان                           2)سیستم جغرافیایی            3)سیستم طبیعی بی جان      4)سیستم طبیعی جاندار

10)در سومین مرحله تکوین کره ی زمین چه چیزی به وجود آمد؟

  1)انسان                                      2)گیاهان                         3)جانوران                       4)اقیانوس ها

11.انسان ها در آغاز تابع کدام عامل بودند؟

  1)سیستم جغرافیایی                      2)زیست کره                      3)محیط فرهنگی                4)محیط طبیعی

12.با ورود به عصر تمدن انسان ها با گرایش به کدام عامل موفق شدند محیط های کوچک و بزرگ اجتماعی را ایجاد کنند؟

 1)محیط طبیعی                           2)زندگی اجتماعی               3)اقتصاد                           4)فن آوری

13.رابطه ی متقابل محیط طبیعی و محیط اجتماعی در نهایت باعث ایجاد کدام یک شد؟

 1)سنجش از دور                       2)مدیریت                          3)تولید بیشتر                       4)محیط جغرافیایی

14.تفاوت در عناصر محیط طبیعی و محیط اجتماعی باعث ایجاد کدام یک از موارد زیر شده است؟

 1)چشم انداز                            2)سیستم جغرافیایی              3)روش مطالعه                    4)قلمرو دانش جغرافیا

15.جغرافی دان بررسی روابط متقابل انسان و محیط را چگونه باید انجام دهد؟

 1)تفکیکی               2)با تکیه بر جغرافیای تاریخی              3)با توجه به حوزه های سیاسی            4)نظام ند

16.روش مطالعه علم جغرافیا مبتنی بر چیست؟

 1)کل نگری                 2)شناخت اجزاء             3)تعیین محدوده های شهری و روستایی       4)طرح های کلان ملی

17.یک جغرافی دان محیط را به صورت ............... مطالعه می کند؟

1) فرضیه ای                    2) تجربی                             3) واحد                       4) متمایز

18.پژوهشگران سایر رشته های علوم (غیر از جغرافیا) اجزاء سیستم های مورد نظر خود را چگونه بررسی می کند ؟

1) مجزا                          2) هماهنگ                            3) گسترده                    4) محدود

19.بررسی کدام یک از موارد زیر جزء عملکرد جغرافی دان در مطالعه ی منابع آب روستا محسوب نمی شود؟

 1) نقش آب در استقرار زمین های کشاورزی                      2) چگونگی آلودگی آب

 3) شیوه های تصفیه ی آب                                              3) نقش آب در اقتصاد روستا

20.در تحلیل سیستم های جغرافیایی استفاده از کدام یک از رشته های زیر ضروری است؟

 1) کارتوگرافی           2)سنجش از دور                       3) آمار                          4)همه موارد

21.جغرافیا را به چند رشته اصلی تقسیم کرده اند؟

 1) دو رشته : طبیعی و انسانی                                         2) سه رشته : طبیعی ،انسانی و کارتوگرافی

2) سه رشته : طبیعی ، انسانی و فنون جغرافیایی                 3) دو رشته : عمومی و انسانی

22.کدام شاخه ی جغرافیای انسانی با جامعه شنا سی ارتباط می یابد ؟

 1)جغرافیای سیاسی    2)جغرافیای جمعیت                 3)جغرافیای رفتاری           4)جغرافیای تاریخی

23.انسان شناسی با کدام بخش از جغرافیا ، ارتباط می یابد؟

 1) جغرافیای جمعیت                 2)جغرافیای سیاسی               3) جغرافیای تاریخی            4)جغرافیای رفتاری

24.سنجش از دور کدام بخش از جغرافیای طبیعی می باشد و با کدام شاخۀ علوم ارتباط دارد؟

 1)فنون جغرافیایی- مهندسی                                            2)جغرافیای طبیعی -  آمار و کامپیوتر      

 3)فنون جغرافیای – هندسه                                             4)جغرافیای طبیعی – زمین شنا سی

25.اگر حوزه مطالعات در جغرافیای طبیعی طبیعت را محدود به عناصر غیر زنده و انرژی بکنیم ، از نتایج کدام نوع از مطالعات زیر بهره نمی گیریم؟

1)آب شناسی                        2)خاک شناسی                   3)اقلیم شناسی                  4)اکولوژی

26.انسان شناسی و هواشناسی در کدام دسته از شاخه های مختلف در ارتباط با جغرافیا ، به ترتیب طرح می شوند؟

 1)علوم سیاسی – ژئومورفولوژی                                    2)جغرافیای رفتاری – جغرافیای اقلیمی

 3)هیدرولوژی – ژئومورفولوژی                                     4)جغرافیای رفتاری – جغرافیای سیاسی

27.کدام شاخه جغرافیا با شکل و ویژگی های سطح زمین ،نحوه یپیدایش ، حدود و خصوصیات دریا ها و اقیانوس ها اتمسفر و پدیده های مربوط به آن، لایه سطحی خاک و پوشش گیاهی سرو کار دارد؟

1)جغرافیای اقلیمی                   2)جغرافیای عمومی                3)ژئومورفولوژی                     4)جغرافیای طبیعی

28.کدام یک از شاخه های فرعی جغرافیای طبیعی محسوب نمی شود؟

 1)ژئومورفولوژی                  2)آب و هواشناسی                  3)سنجش از دور                       4)جغرافیای خاک ها

29."کاهش دما در زندگی مردم شهرهای کوهستانی مؤثر است" موضوع کدام علم است ؟

1)اقلیم شناسی                        2)هواشناسی                         3)ژئومورفولوژی                       4)اوایل قرن بیستم

30.اصطلاح جنگ سرد از چه زمانی مورد استفاده قرار گرفت ؟

1)آغاز قرن بیست و یکم          2)نیمه قرن بیستم                    3)پایان قرن نوزدهم                   4)اوایل قرن بیستم

31.در حوزهی علوم سیاسی نقش کدام یک قابل مشاهده نیست؟

 1)مکان                             2)روابط دیپلماتیک                3)اختلافات سیاسی                      4)مسائل ایدوئولوژیک

32.کدام یک از مطالب زیر در حوزۀ مطالعات جغرافیای سیاسی قرار دهد؟

 1)زمینه های پیدایش جنگ سرد       2)تغییرات مرزی           3)اختلافات اقتصادی                    4)روابط دیپلماتیک

33.نتیجه..............سیاست و ............بر مکان اپر می گذارد.

 1)تعامل – حکومت                      2)اختلاف – ایدئولوژی      3)تعامل – روابط دیپلماتیک          4)تعارض - حکومت

34.در بخش فنون جغرافیایی برای بسیاری از تحلیل های جغرافیایی از چه علوم استفاده می شود؟

1)اقتصاد و جامعه شناسی            2)ژئومورفولوژی وهیدرولوژی            3)آمار و رایانه          4)سیاست و جغرافیای تاریخی

35.از اهداف اساسی آموزش جغرافیا محسوب نمی شود:

 1) آموزش مفاهیم بین الملل                                                    2)شناخت جهان به عنوان خانه بزرگ    

3)شناخت کشور ایران                                                           4)آشنایی با کارتوگرافی و سنجش از دور

36.کدام گزینه در مطالعات جغرافیایی نقش اساسی دارد؟

 1) انسان                       2) اقلیم                    3) محیط جغرافیایی                           4) گزینه های 1,3

37.امروزه جغرافیا مانند سایر علوم پژوهشی درباره ی........را وظیفه خود می داند.

 1)سیستم                     2)منطقه                  3)ناحیه                                         4) نقشه سازی رایانه ای

38.کدام گزینه خروجی سیستم خاک به شمار می آید؟

 1) محصول کشاورزی            2) تبخیر                 3) تعرق                      4) همه ی موارد

39.حاصل تعامل محیط طبیعی و محیط اجتماعی کدام گزینه را شامل می شود؟

 1) محیط جغرافیایی               2) ارتباطات            3) توسعه فرهنگی و تمدنی                 4) درجه ی رشد اجتماعی

40.جغرافی دانان کل یک سیستم – یعنی محیط -ـ را به صورت ........مطالعه می کنند؟

 1) مجزا                            2) واحد                     3) تک تک                   4) بدون در نظر گرفتن تأثیر آن ها بر یکدیگر

41.کدام گزینه جزء شاخه ی جغرافیای روستایی به شمار می آید ؟

 1) جغرافیای زیستی            2) جغرافیای جمعیت             3) جغرافیای اقتصادی             4) جغرافیای تاریخی

42 .کدام گزینه در مورد پسخوراند منفی صحیح تر است؟

 1)سیستم به سمت تعادل در حرکت است                         2)سیستم در حال از دست دادن تعادل خود است

 3) سیستم به زودی از بین خواهد رفت                           4) در سیستم هیچ تعادلی وجود ندارد

43. کدام گزینه جزء شاخه های فنون جغرافیایی محسوب نمی شود ؟

 1) مهندسی و سنجش از دور                                           2)زمین شناسی و ژئومرفولوژی

 3) آمار  و علوم رایانه ای و روش های کمی در جغرافیا        3)هندسه و نقشه کشی

44.«دما با افزایش ارتفاع کاهش می یابد» اصل و قانون کدام علم است ؟

 1)زمین شناسی                  2)آب و هوا شناسی                3)هواشناسی                      4)اقلیم شناسی

45.کدام گزینه از اهداف جغرافیا محسوب می شود ؟

1)کسب مهارت بهره برداری از محیط جغرافیایی                     2)آموزش مفاهیم بین الملل

3) شناخت جغرافیایی ایران                                                 4)همه موارد

46.یکی از اساسی ترین نیازهای انسان  به آموزش ........ است ؟ 

 1) تفاهم و برابری                   2)جنگ                            3)روابط اقتصادی               4)سیاست بین الملل

47.کدام گزینه از شیوه های شناخت جغرافیا محسوب نمی شود ؟

 1) شناخت تکوینی                  2)شناخت سیاسی                3)شناخت آینده نگر               4)شناخت کارکردی

48.«رابطه ی یک پدیده ی جغرافیایی با سایر پدیده ها » با کدام گزینه منطبق است ؟

 1) شناخت کارکردی              2) شناخت تکوینی               3) شناخت ساختاری             4) شناخت آینده نگر

49.وضعیت گذشته ی پدیده ها چه نوع تحلیل به شمار می آید ؟

1)تحلیل ساختاری                            2)تحلیل تکوینی                   3)تحلیل کارکردی                4)شناخت آینده نگر

50.برنامه ریزی فضایی مطالعات جغرافیایی در چه مقیاسی صورت می گیرد ؟

1)محلی                                       2)ناحیه ای                          3)کشوری                         4)همه ی موارد

 درس دوم

-«کجا» اصلی ترین پرسش است که در جغرافیای مطرح می شود ؛ زیرا همه ی فعالیت های انسان در «مکان» شکل می گیرد . روستا ها ، کشورها و قاره ها همه و همه ، مکان محسوب می شوند.

-جغرافی دان ، علاوه بر مکان ، شکل و نحوه ی پراکندگی پدیده های مکانی را نیز مطالعه می کنند.

- به مجموعه فعالیت های منطقی و منظمی که برای پاسخ گویی به سؤالات علمی و چاره جویی برای رفع مشکلات شناخته شده انجام می گیرد ، پژوهش های علمی می گویند .

-تقسیم پژوهش ها بر اساس هدف عبارتند از : 1.پژوهش های بنیادی               2.پژوهش های کاربردی

- 1.پژوهش های بنیادی :

 الف) به منظور کشف اصول و قوانین کلی حاکم بر روابط پدیده ها انجام می شود و حاصل آن گسترش دانش و شناخت ویژگی های مورد مطالعه است .

ب) پژوهش های بنیادی زیر بنای پژوهش های کاربردی هستند.

-2.پژوهش های کاربردی :

الف)هدف از این پژوهش رفع نیازهای زندگی است .

ب ) یافتن راه حل برای مشکلات موجود در این پژوهش با استفاده از یافته های پژوهش های بنیادی انجام می گیرد.

- تقسیم بندی پژوهش های علمی بر اساس ماهیت و روش عبارتند از :

1-تاریخی 2-توصیفی 3-توصیفی – موردی 4-تجربی (آزمایشی) 5-علّی (علت و معلولی ) 6- همبستگی

-1.روش تاریخی

الف)بررسی پدیده ها و رویدادها و علل بروز آنها را که در گذشته روی داده اند و خاتمه یافته اند پژوهش تاریخی می گویند.

ب) هدف از این پژوهش : 1- آشکار شدن حقایق  2-حل مسئله و مشکلات مورد نظر است.

-2. روش توصیفی

پژوهشگر در این نوع پژوهش در پی یافتن پاسخ سؤال مربوط به چگونگی است و با بررسی وضع موجود ویژگی ها و صفات پدیده ها و متغیر و  ارتباط بین متغیرها را مشخص می کند.

مانند: بررسی وضعیت ناهمواری یک منطقه ، بررسی وضعیت وضعیت شاغلین شهر و... .

3-روش توصیفی – موردی

الف )در این نوع پژوهش توجه پژوهشگر بیشتر به نکات و عوامل مهمی است که در شناخت گذشته یا مطالعه میزان تغییرات یک مورد خاص مؤثرند.

ب) از مزایای این روش می توان به بررسی دقیق و عمیق متغیرهای مهم و روند تغییرات اشاره کرد.

بررسی مراحل یک پژوهش جغرافیایی

P گام اول– طرح پرسش: اولین گام در راه یک پژوهش جغرافیایی است ؛ زیرا ، ابتدا پرسش یا پرسش هایی مطرح می شود.

Pگام دوم- بیان مسئله:پژوهشگر در انتخاب مسئله ی تحقیق به چند نکته باید توجه کند که عبارتند از :1-مسئلهو واضح و روشن باشد. 2.مسئله محدود و مشخص باشد. 3-مسئله مهم و جدید باشد.

Pگام سوم– اهمیت و اهداف تحقیق:پس از بیان مسئله،اهمیت موضوع و اهداف تحقیق توضیح داده می شود.

Pگام چهارم – مدل تحلیلی تحقیق :با به کارگیری این مدل پژوهشگر داده هایی را جمع آوری می کند که در جهت فرضیه اوست به این ترتیب ، می تواند به اهداف پژوهش دست یابد.

Pگام پنجم- تدوین فرضیه:

فرضیه چیست ؟ فرضیه ، پاسخ پیشنهادی و احتمالی به پرسش تحقیق است در واقع حدس یا گمان اندیشمندانه ی محقق درباره ی ماهیت و روابط بین پدیده ها و متغیرها است و به او کمک می کند تا نزدیکترین راه را برای کشف مسئله ی تحقیق پیدا کند.

پژوهشگر حدس یا پیش بینی علمی خود را در مورد موضوع پژوهش با توجه به دانسته ها و یافته هایش مطرح می کند.(تدوین فرضیه)

Pگام ششم – جمع آوری داده ها :تا این مرحله ، شما بخشی از مسیر پژوهش را پیموده اید از این پس ، عمده ترین کار شما جمع آوری داده ها ست که ممکن است از طرق مختلف انجام شود.

روش های جمع آوری داده ها با توجه به نوع پژوهش و فرضیه ی آن عبارتند از : 1- روش کتابخانه ای 2- روش میدانی

1.روش کتابخانه ای :استفاده از منابع مکتوب مانند : نقشه ها ،آمار نامه ها ،کتب و نقشه های مختلف که به آن روش کتابخانه ای می گویند.

2. روش میدانی : استفاده از پرسش نامه ، انجام دادن مصاحبه یا مشاهده که به آن روش میدانی می گویند .

Bدر مطالعات جغرافیایی روش میدانی بر روش کتابخانه ای اولویت دارد .

Pگام هفتم – پردازش داده ها :بعد از جمع آوری داده ها ، کار پردازش داده ها یعنی حذف اطلاعات غیر ضروری و حفظ اطلاعات مرتبط با موضوع تحقیق  آغاز می شود .

پردازش داده ها به دو روش دستی یا ماشینی انجام می گیرد .

Pگام هشتم –آزمون فرضیه :فرضیه باید به شکلی مطرح شود که در پایان پژوهش بر اساس نتایج بدست آمده از پردازش داده ها بتوان آن را به طور حتم یا احتمال زیاد رد یا تأیید کرد .

توجه : 1- رد فرضیه به معنای شکست پژوهش و پژوهشگر نیست ؛ زیرا موضوعی را اثبات و از طرح دوباره ی چنین فرضی جلوگیری می کند .

2. قبول فرضیه یا تأیید آن بر اساس یافته های پژوهش به ارائه ی پیشنهاد های جدید منجر می شود و گاه ممکن است سؤالات آغازین جدیدی را به وجود آورد .

-در پایان پژوهش ضمن ارائه دلایل علمی و منطقیدرجهت تأیید یا رد فرضیه ، یافته های پژوهشگر  -که معمولاً مطالب جدیدی در مورد موضوع تحقیق است – ارئه می شوند.

- همچنین سؤالات آغازین جدیدی که بر اساس پژوهش به وجود آمده اند ، مطرح شده و پیشنهادهایی برای بهبود وضیعیت مورد مطالعه ارائه خواهد داد .

-فرضیه عبارت است از پاسخ پیشنهادی و احتمالی به پرسش تحقیق .

- یکی از مزایای «روش توصیفی – موردی » بررسی  دقیق و عمیق متغیرهای مهم و روند تغییرات می باشد.

- هدف «پژوهش تاریخی »، آشکار شدن حقایق و حل مسئله و مشکل مورد نظر است .

- در پژوهش توصیفی ، پژوهشگر در پی یافتن پاسخ سؤال مربوط به چگونگی است .

- پژوهش بنیادی به منظور کشف اصول و قوانین کلی حاکم بر روابط پدیده ها انجام می شود .

- در پژوهش های توصیفی – موردی ، توجه پژوهشگر بیش تر به نکات و عوامل مهمی است که در شناخت گذشته یا مطالعه ی میزان تغییرات یک مورد خاص مؤثرند .

- حاصل «پژوهش بنیادی »، گسترش دانش و شناخت ویژگی های مورد مطالعه است .

 سوالات تستي درس دوم

1.اصلی ترین پرسشی که در جغرافیا مطرح می شود چیست؟

 1)چه فاصله ای                   2)چه تعداد                       3)کجا               4)چرا    

2.اولین گام در راه یک پژوهش جغرافیایی چیست ؟

1)جمع آوری داده ها             2)طرح پرسش                  3)بیان مسئله         4)معرفی اهداف تحقیق

3.گام دوم و سوم به ترتیب در یک پژوهش جغرافیایی چیست ؟

 1)تدوین فرضیه-جمع آوری داده ها                                2)جمع آوری داده ها- آزمون فرضیه

 2)بیان مسئله- اهمیت و اهداف پژوهش                            3)اهمیت و اهداف پژوهش – تدوین فرضیه

4.ارئه مدل تحلیلی تحقیق مرحله ی چندم یک پژوهش جغرافیایی محسوب می شود؟

 1)پنجم                    2)ششم                                 3)سوم                  4) چهارم

5.پیامد مستقیم سود و درآمد زیاد در فعالیت کشاورزی چیست؟

 1)بالا رفتن میزان تولید                                          2)ابتکارات و اختراعات

 3) زیر کشت رفتن سایر زمین ها                              4) رها کردن کشاورزی

6.پژوهشگر برای مشخص شدن درستی یا نادرستی فرضیه نخست دست به چه اقدامی می زند؟

1)جمع آوری داده ها                        2) آزمون فرضیه             3) ارائه مدل تحقیقی  4)بیان مسئله

7.مقدار محصولی که در دوره ی زمانی مشخص طی فرآیند در واحد تولیدی حاصل می شود و آماده ی عرضه برای فروش یا مصرف است را چه می نامند؟

1) برآیند تولید                     2)تولید ناخالص                 3)شاخص تولید                 4)عملکرد تولید

8.روش جمع آوری داده ها چگونه است؟

 1)آمارگیری                       2)مصاحبه                        3)تهیه نمودار ریاضی         4)موارد 1 و 2

9.حذف اطلاعات غیر ضروری و حفظ اطلاعات مرتبط با موضوع تحقیق را چه می نامند؟

1) جمع آوری داده ها          2) پردازش              3) تدوین فرضیه             4) ارئه مدل تحقیقی پژوهشی

10.پردازش داده ها را از چه طریقی انجام می دهند؟

1)تلفیق اطلاعات              2)مدل پژوهشی        3) تدوین فرضیه                4) آزمون فرضیه

11.حاصل پردازش داده ها به چه صورتی ارائه می شود ؟

 1)جدول                           2)نقشه                       3)مدل                       4)همه موارد

12.مرحله ی پس از پردازش داده ها در یک پژوهش جغرافیایی چیست؟

1)تدوین فرضیه                 2)ارائه مدل تحقیق        3)معرفی اهداف تحقیق          4) آزمون فرضیه

13. اهمیت و اهداف پژوهش چندمین مرحله از پژوهش علمی جغرافیایی به شمار می آید؟

  1 )دوم                        2)سوم                        3)ششم                        4) پنجم

14.چگونگی روش جمع آوری داده ها در کدام گزینه آمده است ؟

 1)استفاده از منابع مکتوب                                        2) استفاده از پرسش نامه

 3)انجام دادن مصاحبه یا مشاهده                                4)همه ی موارد

15.کدام گزینه جزء پژوهش های علمی بر اساس ماهیت و روش محسوب نمی شود؟

 1) تاریخی                   2)توصیفی                         3)علمی                           4) کاربردی

16. ابتکارات و اختراعات در فعالیت های کشاورزی پیامد کدام یک از گزینه های زیر به شمار می رود؟

 1) سود و در آمد زیاد                                          2)افزایش تولید

 3)سرمایه گذاری در بخش صنعت                           4) خرید زمین برای بالا بردن تولید

17.دومین گام در بررسی میدانی کدام گزینه است ؟

1)انتخاب و تهیه ی نقشه ی پایه      2)  مدل تحلیل پژوهش   3) بیان مسئله             4)طرح فرضیه

18.فرضیه در حقیقت فرض یا گمان اندیشمندانه محقق درباره ی ماهیت و روابط بین پدیده ها و... است.

1)دانسته ها          2)متغیرها              3) علایق                      4) یافته ها

19.در بررسی روستای محمد آباد منظور از زمین های زیر کشت روستا کدام گزینه است ؟

1)سطح زیر کشت                2) نوع کشت                  3) میزان عملکرد تولید           4) جامعه آماری

20.میزان عملکرد محصول در هکتار تابعی از آشنایی کشاورزان با ..... است.

 1)شیوه های جدید کشت               2)نیاز مشتریان               3) تجارت قبلی              4)  بازار فروش

21.در انتخاب مسئله ی تحقیق کدام گزینه صحیح تر می باشد ؟

 1)مسئله مشخص باشد          2) مسئله محدود باشد               3)مسئله جدید باشد            4) همه ی موارد

22.سود و درآمد زیاد به طور مستقیم در کشاورزی چه تأثیری دارد؟

 1)منجر به ابتکارات و اختراعات می گردد                       2)منجر به رها کردن کشاورزی می شود

 3)مهاجرت را به دنبال دارد                                          4) هیچکدام

23.انتخاب نوع محصول در ....... تأثیر دارد.

1) پایین آمدن میزان مصرف     2)بالا رفتن میزان عملکرد تولید           3) حمایت دولت   4)بازار

24.مطالعه ی رابطه ی میزان فرسایش خاک با قطع درختان جنگلی چه نوع پژوهش است ؟

1) هم بستگی                   2)علی                        3)توصیفی موردی                   4) توصیفی

25.کدام یک از عوامل زیر در کشاورزی نقش دارد؟

 1)انتخاب نوع محصول                2)عملکرد تولید            3)سازماندهی              4)موارد 1 و 2

26.هنگام ورود به یکی از شهرهای نواحی مرکزی ایران ، شکل ظاهری ساختمان ها کدام پرسش اصلی جغرافیا را مطرح می کند؟

1)چرا                                2)کجا                          3) چگونه                           4)به چه شکل

27.کدام گزینه نادرست است ؟

1) نزدیکی به راه های ارتباطی در انتخاب نوع محصول تأثیر دارد   2)نوع محصول تابعی از تجارت قبلی کشاورزان است            3) نوع محصول تابعی از عادات و علایق کشاورزان نیست             4)انتخاب نوع محصول در بالا رفتن عملکرد تولید تأثیر دارد