از آنجایی که دولت ها ظرفیت بالقوه درآمدهایی حاصل از گردشگری را مد نظر قرار می دهند . ارائه الگوی اقتصادی ، تعدیل هزینه بعنوان ابزارهایی برای پیش بینی آسان اقتصاد گردشگری در مناطق و اجتماعات مختلف مورد توجه قرار می گیرد .
کاربرد اقتصاد جهانگردی
خاستگاه اندیشه اقتصادی مدون را می توان از تفکرات آدام اسمیت دانست که مورد توجه مفاهیمی همچون عرضه و تقاضای کل ، رشد بهره وری در طول زمان و نیز تقسیم کار و رد نتیجه افزایش بهره وری ناشی از تقسیم کار را وارد علم اقتصاد نمود . از دیگر اندیشه هایی که در بحث و گسترش آنها نقش بسزایی داشت . عبارتند از نظریه ثروت و اهمیت عرضه پول و طلا در تعیین سطح قیمت ها .
اقتصاددان فرانسوی بنام سوی در سال 1803 م مفهوم جریان دوری درآمد را مطرح نموده که اکنون به آن قانون سوی می گویند . نظریه وی نشان داد در کل نظام اقتصادی تولید دقیقاً میزان مطلوب از درامد را ایجاد می کند و به مردم این امکان را می دهد تا بهای فروش تمام کالاهایی را که تولید شده بپردازند .
علم اقتصاد
علم اقتصاد معمولاً بر حسب مفهوم کمیابی تعریف شده است ، یعنی وضعیتی که در آن موارد کافی برای تامین نیازها و خواسته های یک فرد وجود ندارد ، در نتیجه مطالعه علم اقتصاد ، اساسا معطوف به انسانهاست و نه پول یا ثروت است . کمیابی فی نفسه پدیده ای انسانی می باشد . زیرا هیچ چیزی به خودی خود کمیاب محسوب نمی شود . مگر انکه موضوع خواسته و نیازهای انسان مطرح شود . بنابراین می توان اقتصاد را علمی اجتماعی تعریف نمود ، که می کوشد نحوه گزینش افراد در خصوص استفاده از منابع کمیاب برای تامین خواسته هایشان درک نماید .
اقتصاد خرد : شاخه ای از علم اقتصاد می باشد که به مطالعه نحوه گزینش واحد های خاص اقتصادی مانند هتل ها ، رستوران ها ، خطوط هواپیمایی و دیگر بخشهای گردشگری می پردازد .
اقتصاد کلان : شاخه ای از علم اقتصاد است که به مطالعه پدیده های مکانی در تاسیس های کلان بویژه مخارج کل گردشگری دارد .
قانون عرضه و تقاضا
قانون تقاضا:
رابطه معکوس میان کالا و خدمات و مقدار کالاها یا خدماتی که خریداران مطالبه می کنند وجود دارد . البته به شرط آنکه سایر عوامل ثابت باشند . منطق و استدلالی این قانون چنین است ، که اگر قیمت کالا یا خدمتی در صورت ثابت بودن قیمتها افزایش یابد، مصرف کنندگان مایل خواهند بود که این کالا یا خدمات را با کالا و خدماتی ارزانتر جایگزین کنند . البته عوامل متعددی هم می توانند باعث شوند که این رابطه بهم بخورد.
قانون عرضه :
به لحاظ اقتصادی میانگین این اصل است که رابطه قیمتی مستقیم میان کالا و خدمات مورد نظر و مقدار کالا یا خدمتی که تولیدکنندگان عرضه می کنند وجود دارد . منطق در بیان این قانون چنین است که اگر قیمت کالا یا خدماتی به شرط ثابت ماندن قیمت سایر کالاها و خدمات افزایش یابد تولیدکنندگان مایل به تولید بیشتری از ان کالا یا خدمات خواهند بود .
عرضه و تقاضای محصولات گردشگری
برای بسیاری از محصولات گردشگری که اتاقهای هتل یکی از این موارد است ، امکان عرضه اضافی در مدت زمان کوتاه وجود ندارد . تامین مالی و احداث هر هتل حداقل 5 سال بطول می انجامد . اگر طی یک دوره 5 ساله عرضه پاسخگوی میزان افزایش تقاضا نباشد در اینصورت مستقیماً متوسط اتاقهای هتل به صورت کلی افزایش خواهد یافت .
بخش صنعت رستوران داری در اکثر اوقات در وضعیت بیش از اشباع قرار دارد. در اکثر موارد میزان عرضه صندلی رستوران ها بیش از تقاضای آن است . و یکی از دلایل این است که رستوران ها دارای نقاط ضعف متعددی می باشند . افتتاح رستوران های جدید تضمین کننده آن است که عرضه رستوران ها همیشه با میزان تقاضا آنها هماهنگ باشد .
صنعت اداره آموزش های مسافرتی
همچون صنعت رستوران داری به گونه ای می باشد که ورود به آن نسبتاً آسان است . ودر هر مقطع زمانی معین عرضه آژانس های مسافرتی به اندازه کافی زیاد است ، تا بتوانید پاسخگوی مهمانان باشید . حتی در هنگام افزایش تقاضا . در این زمینه آژانس ها می توانند بر تعداد کارکنان خود افزوده ویا برای پاسخگویی به نقاضای موجود بر تعداد ساعات کار خود بیافزاید.
محصولات گردشگری:
آژانس ها ، محصولات تولید شده توسط سازمان ها و بنگاه های گردشگری از تنوع بسیار بالایی برخوردارند . محصولات هتلداران اقامتگاه است . و محصول آژانس های مسافرتی ، خدمات مسافرتی و محصولات اغلب خرده فروشان ، صنایع دستی ، پوشاک و خوراک است.
در قسمت عرضه محصولات گردشگری ، معمولاً تفکیک محصولات اهمیت بیشتری دارد . و چون هر محصولی معمولا توسط بنگاهی خاص عرضه می شود ، هر یک از این بنگاهها مقصد خاصی را پیدا می کند اما در بخش های تقاضای گردشگری درک کلی تری از چیزی بنام محصول گردشگری وجود دارد . زیرا در اغلب موارد محصول گردشگری به عنوان یک بسته تقاضا می شود . لذا می توان گفت گردشگران فهم کلی تری از محصول سفر و گردشگری دارند تا عرضه کنندگان.
بازیگران صنعت گردشگری:
گردشگران از لحاظ اقتصادی ، مصرف کننده و تقاضا کننده می باشند و انتظار می رود که رفتار این گروه در بازار گردشگری را بتوان به کمک نظریه های مربوط به مصرف و تقاضا در اقتصاد تبیین و مورد تجزیه و تحلیل قرار دارد .
هدف گردشگران کسب حداکثر مطلوبیت و رضایتمندی سفر است . اهداف سفر قضاوت می باشد . ایت افراد برای رسیدن به اهداف خود با محدودیت هایی مواجه هستند :
محدودیت درآمد – محدودیت وقت – دانش مربوطه درباره مقصد سفر- محدودیت های سیاسی و اجتماعی
· اهداف بنگاهها در طرح ریزی دولت ها و جامعه میزبان
معمولاً دولت یا جامعه میزبان سیاستهایی را اعمال می کنند . که منافع ناشی از گردشگران به حداکثر برسد ، دولتها و جامعه میزبان اهداف اقتصادی و غیر اقتصادی را دنبال می کند .
هدف اقتصادی:آنها معمولا حداکثر درامد و اشتغال در مناطق گردشگر پذیر و سایر مناطق مرتبط است .
هدف غیر اقتصادی:آشنا ساختن گردشگران با فرهنگ ملی و محلی می باشد . دولتها و جوامع میزبان در این راستا با محدودیت هایی مواجه هستند . محدودیت های منابع جذب گردشگری از جمله محدودیت های اقتصادی – سیاسی- اجتماعی و فرهنگی می باشد. دولت ها برای رسیدن به اهداف اقتصادی و غیر اقتصادی محدودیتهایی را نیز دارند .
1- محدودیت منابع جذب گردشگر
2- منابع پشتیبانی
3- محدودیت های عمومی
محدودیت منابع جذب گردشگر:
کشور ها از لحاظ منابع جذب گردشگر با یکدیگر متفاوت بوده از لحاظ جاذبه های طبیعی – فرهنگی و اقلیم نیز جامعه ای با جامعه دیگر متفاوت است . کشورهایی که دارای منابع باشد ، بطور قطع گردشگر نیز خواهند داشت .به عنوان مثال ایران، جزء 5 کشور اول در اکوتوریسم و جزء 10کشور توریستی جهان است ، ایران از نظر طبیعی و فرهنگی و از لحاظ منابع جذب گردشگر هیچگونه محدودیتی ندارد .
محدودیت منابع پشتیبانی
کشورها از نظر داشتن منابع پشتیبانی دارای شرایط متفاوتی هستند ، برای جذب گردشگر داشتن منابع پشتیبانی مناسب یکی از عوامل هم در راستای جذب گردشگر می باشد . ازمواردی که در منابع پشتیبانی به آن اشاره نمود مواد اولیه مناسب ، تجهیزات و زیر ساخت های مناسب و ارائه خدمات مناسب می باشد .
محدودیت های عمومی
گردشگران ، بنگاههای گردشگران و دولت ها با محدودیت هایی مواجه هستند که این محدودیتها خاص یک بخش نیست و چند عامل در محدودیت های عمومی موثر هستند:
1- غیرقابل تقسیم بودن :
برخی از مولفه ها و ابزارها و مکان های مربوط به گردشگران را می توان به اجزاء و قسمتهای کوچکتر تقسیم نمود . بعنوان مثال : غیرقابل تقسیم بودن یک هواپیما از نظر پرواز و یا کنسل شدن آنکه از این دست می باشد .
2- محدودیت های قانونی:
از کشوری به کشور دیگر متفاوت است که شامل صدور ویزا – قوانین اتباع خارجی – قوانین ساخت و ساز و قوانین اعطای تسهیلات به پروژه های گردشگری می باشد .
3- محدودیت های تجمعی:
این محدودیت ها اغلب متوجه یک گروه از گردشگران است که می تواند شامل محدودیت های زیر باشد :محدودیت های درآمد – محدودیت های وقت و زمان – ترس از پرواز هواپیما- داشتن بیماری های خاص و یا مشکلا مربوط به ویزا
عوامل موثر بر عرضه و تقاضا
قانون عرضه بر تقاضا نشان میدهد که رابطه میان عرضه و تقاضا اجتناب ناپذیر است .به طوریکه هر گونه تغییری در عرضه به تغییر در تقاضا نیز منجر می شود . در برخی از موارد این نکته بدون تردید صادق است ، اما عوامل دیگری از قبیل تبلیغات ، مهارتهای بازاریابی و انگیزه های انسانی تاثیر فوق العاده ای بر میزان عرضه و تقاضا می گذارد . رفت و آمد به مکان های مسافرتی مبتنی بر نحوه برداشت و تصور افراد از بازار آن می باشد .
بنابراین در حالیکه قوانین عرضه و تقاضا مبتنی بر این طرح هستند که برای عملکرد درست آن سایر عوامل باید ثابت باشند . ولی در عالم واقعیت ثابت نیستند . بلکه همیشه می توان حضور عوامل موثر خارجی را بر مقدار عرضه و تقاضای خدمت و محصول مشاهده کرد.
مصرف تجمعی :یکی دیگر از ویژگی ها و عجایب گردشگری مربوط به مصرف تجمعی است . این واژه در قرن 18 و 19 توسط اقتصاددان ها آمریکایی مطرح شد . عبارتست از خرید کالا یا خدمات بدلیل موقعیت اجتماعی که برای خریداران آنها به ارمغان می اورد .
اقتصاددانان مایلند کالاها و خدمات را به دو دسته تقسیم کردند :
1- کالا یا خدمات مطلوب و ممتاز
2- کالا یا خدمات نا مطلوب
مسافرت : یک خدمت عالی و ممتاز است بدین ترتیب که با افزایش درآمد مسافت بیشتری صورت می گیرد .
کشش تقاضای گردشگری
اینکه تقاضای چه مسافرتی کشش پذیر و چه مسافرتی کشش ناپذیر است تا حدود زیادی متغیر است . و به مسافرین و به دلایل مسافرت افراد بستگی دارد . بسیاری از مسافرت ها بنا به دلایل مختلف صورت می گیرد و بدین ترتیب انجام مطالعات مربوط به تقاضا پیچیده تر می شود . از دیدگاه اقتصادی مقدار کشش های قیمتی برای عرضه کنندگان محصولات گردشگری مهم است . زیرا اثر قابل ملاحظه ای بر درآمد کل آنها دارد . به گفتاری چنین می توان گفت که هنگامی که یک خدمت خاص دارای کشش قیمتی بزرگتر از یک باشد ، آنگاه درآمد کل فروشندگان (عرضه کنندگان) در صورت کاهش قیمت ، افزایش خواهد یافت . به این علت که درصد افزایش در مقدار کل فروش بیشتر از درصد کاهش در قیمت کالا یا خدمت است و بالعکس هنگامی که خدمت خاصی کمتر از یک کمتر باشد ، آنگاه این کالا کشش ناپذیر است. چنین است که درآمد کل فروشندگان هنگاهی کاهش خواهد یافت ، که قیمت آن کالا یا خدمت کاهش یابد . به صورت زیر خواهد بود :
- حالت اول = کاهش قیمت = افزایش فروش کالای پر کشش(کالای ضروری) 1)P> 1
- حالت دوم = کاهش قیمت = کاهش فروش (کاهش در نرخ سود) کالای کشش ناپذیر 2)P<1